G.R Stephenson’ın yaptığı, muza uzanan olduğu zaman maymunların ıslatıldığı 5 maymun muz deneyi gelenek ve göreneklerin ya da inançların nasıl oluştuğunu ve sürü psikolojinin ne olduğunu göstermesi açısından bir baş yapıt niteliğindedir.
Deneyi özetleyecek olursak;
- Bilim insanları 5 maymunu bir kafese korlar ve kafesin ortasına da üzerinde muz olan bir merdiven yerleştirirler.
- Ne zaman maymunlardan biri merdivenin tepesindeki muzlara ulaşmaya çalışsa bilim insanları uzanmaya çalışan maymunu değil de diğer maymunları soğuk suyla sırılsıklam ıslatırlar.
- Gel zaman git zaman ne zaman maymunlardan biri merdivene tırmanmaya kalkar diğerleri ıslanmamak için o maymunu engellemeye hatta bir güzel dövmeye başlarlar.
- Artık merdivenin üzerindeki muzlar ne kadar cezbedici olsa da hiçbir maymun merdivene tırmanmaya cesaret edemez.
- Daha sonra bilim adamları kafesteki maymunlardan birini alıp yerine farklı bir maymunu içeri korlar.
- Olup bitenden habersiz olan bu yeni maymun merdiven üzerindeki muzları görünce; “Vay enayiler bu muz yenmez mi” deyip merdivene tırmanmaya kalkınca diğer maymunlardan bir güzel sopa yer. Birkaç kez dövüldükten sonra baktı olmayacak nedenini bilmese de merdivene tırmanmaktan vazgeçer.
- Daha sonra ikinci bir maymun ilk giren maymunlardan biri ile değiştirilir ve yine aynı şey olur. Ama bu sefer onu dövenler arasında bu hiç ıslanmamış olan sonradan gelen maymun da vardır. Nedenini bilmese de belki de acısı taze olduğundan en haşin de o pataklamaktadır.
- Üçüncü maymun, arkasından 4. ve en son 5. maymun da kafesten çıkarılıp yerine başka bir maymun içeri alınır. Tabi aynı şey onların başına da gelir. Kafesteki diğer maymunlar tarafından epey dayak yedikten sonra tırmanmaktan vazgeçerler.
- Sonuç olarak daha önce soğuk suya hiç maruz kalmamalarına rağmen merdivene tırmanmaya çalışan maymunu dövecek 5 adet maymun ortaya çıkar.
Maymunlara bunu neden yaptıklarını sormak mümkün olsa muhtemelen “Atalarımızdan böyle gördük” diyeceklerdir.
SSS
5 Maymun deneyi kimin?
G.R Stephenson
Öğrenilmiş çaresizlik deneyi kime aittir?
Martin Seligman (1960), ilk olarak köpekler üzerinde bu deneyi yapmıştır.
Öğrenilmiş çaresizlik teorisi nedir?
Öğrenilmiş çaresizlik, başarısızlık ya da olumsuz sonuçlar yaşadıktan sonra, kontrol edebileceğimiz bir durum söz konusu olduğunda bile hareketsiz kalmayı tercih ederek pes etmemizdir. Teoriye göre, belirli durumlardaki başarısız deneyimlerimiz sonradan karşılaşacağımız benzer durumlarda da etkisiz olacağımızı ve sonuçları kontrol edemeyeceğimizi düşünmemize yol açabiliyor.
Öğrenilmiş çaresizlik nedir fil örneği?
Bir fil, küçükken zincirle bağlı kalmayı öğrendiği için ve büyüyünce güçlü olsa da aynı zincirden kurtulmayı denemez çünkü artık hiç kaçamayacağına inanır; bu, öğrenilmiş çaresizliği gösterir.
Öğrenilmiş çaresizlik örnekleri
- Uzun süredir tatmin edici bir ilişki isteyen bir kişi, bir dizi başarısız ilişki yaşadıktan sonra aşkın kendisi için mümkün olmadığını düşünerek ilişki konusunda umutsuzluğa kapılır.
- Borçlarını ödemeye çalışan bir kişi, gelirinin borçları kapatmaya yetmediğini fark ettiğinde, finansal durumunu düzeltmek için çaba göstermeye devam etmek yerine borçlarını ödeyemeyeceğine inanarak umutsuzluğa kapılır.
- Bir kişi uzun süre iş arar ancak sürekli reddedilir ve başvuruları sonuçsuz kalır. Bu sebeple, iş bulma konusunda umutsuzluğa kapılır ve yeni başvurular yapmaktan vazgeçer.
- Bir hasta, kronik bir hastalıkla mücadele ederken birçok tedaviye rağmen iyileşme görmemekte, bu nedenle iyileşme umudunu kaybeder ve tedaviye uyum sağlamakta zorlanır. (kaynak:https://www.hiwellapp.com/blog/ogrenilmis-caresizlik)