Ketojenik Diyet Nedir?
Ketojenik diyet, çocuklarda özellikle kontrolü zor olan refrakter epilepsiyi tedavi etmek amacıyla kullanılan, yüksek yağ ve yeterli protein içeren, düşük karbonhidratlı bir beslenme düzenidir. Halk arasında “keto diyeti” olarak da bilinmektedir.
Sınırlı sayıda yapılan tıbbi araştırmalara göre, ketojenik diyetin sadece epilepsi tedavisinde değil, aynı zamanda Alzheimer, diyabet ve kanser gibi hastalıkların yönetiminde de etkili olabileceği, bunun yanı sıra kilo kaybını destekleyebileceği görülmüştür. Ancak, uzun süreli kullanımın sağlık açısından riskler taşıyabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, ketojenik diyete başlama ve devam etme kararının, bir diyetisyen eşliğinde ve dikkatlice verilmesi gerektiği tıbbi uzmanlar tarafından önerilmektedir.
Ketojenik diyeti epilepsi tedavisinde kullanan araştırmalarda, hastaların çoğunda nöbetlerde belirgin bir azalma gözlemlenmiştir. Bu diyette, Atkins diyeti ve diğer düşük karbonhidrat diyetleriyle benzerlikler bulunmakla birlikte, esas hedef, karbonhidrat alımını büyük ölçüde kısıtlamak ve vücudu ketoz adı verilen bir metabolik duruma sokmaktır. Ketoz sırasında, vücut enerji için yağları kullanmaya başlar ve bu yağlar karaciğerde ketonlara dönüştürülüp beyin de dahil olmak üzere vücudun diğer organlarında enerji kaynağı olarak kullanılır. Bu süreç, kan şekeri ve insülin seviyelerinde önemli bir düşüşe neden olabilir.
Ketojenik Diyet Türleri Nelerdir?
Ketojenik diyetin farklı türleri mevcuttur. Bunlar arasında en yaygın olanlar; Standart Ketojenik Diyet (SKD), Yüksek Proteinli Ketojenik Diyet, Döngüsel Ketojenik Diyet (DKD) ve Hedefe Yönelik Ketojenik Diyet’tir. Döngüsel ve hedefe yönelik ketojenik diyetler genellikle vücut geliştiriciler veya sporcular tarafından kullanılır ve uzman desteği olmadan uygulanması tavsiye edilmez. Standart ketojenik diyeti ise, yapılan araştırmalarda en fazla incelenen ve yaygın olarak tercih edilen türdür.
Standart ketojenik diyette, karbonhidrat alımı son derece düşük tutulur, protein miktarı orta seviyededir ve yağ oranı oldukça yüksektir. Genellikle bu diyette yağlar %75, protein %20, karbonhidrat ise yalnızca %5 oranında bulunur. Yüksek proteinli ketojenik diyet ise, standart diyete benzer ancak daha fazla protein içerir. Bu diyette yağlar %60, protein %35 ve karbonhidrat %5 seviyesindedir.
Ketojenik Diyetin Faydaları Nelerdir?
Başlangıçta epilepsi gibi nörolojik hastalıkların tedavisi için geliştirilen ketojenik diyet, zamanla diğer metabolik, nörolojik ve insülinle ilişkili hastalıklar üzerinde de olumlu etkiler yaratabileceği keşfedilmiştir. Yapılan çalışmalar, ketojenik diyetin epileptik nöbetleri büyük ölçüde azalttığını göstermektedir. Ayrıca, bu diyeti doğru bir şekilde uygulamak, sağlıklı kilo kaybına katkı sağlayabilir ve çeşitli sağlık sorunlarının risk faktörlerini azaltabilir.
Ketojenik diyeti uygulayan bireylerin kalori sayımı yapmadan veya yiyecek takibini fazla zorlamadan kilo verebildiği gözlemlenmiştir. Bu diyet, aynı zamanda kalp hastalıklarının risk faktörleri olan vücut yağı, HDL kolesterol seviyesi, kan basıncı ve kan şekeri gibi parametrelerde iyileşmeler sağlanabilir. Ayrıca, Alzheimer hastalığının semptomlarını hafifletme ve ilerlemesini yavaşlatma gibi olumlu etkiler gözlemlenmiştir.
Parkinson hastalığının belirtilerini hafifletme, polikistik over sendromunda insülin seviyelerini düşürme ve cilt problemleri (sivilce, akne gibi) üzerinde azalma sağlama gibi çeşitli faydalar da rapor edilmiştir. Ketojenik diyetin, beyin sarsıntıları ve yaralanmalar sonrası iyileşme sürecini hızlandırmaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Ancak bu alanlarda yapılan araştırmalar henüz küçük çaplı olup, uzun dönemli etkileri konusunda kesin sonuçlar bulunmamaktadır.
Ketojenik Diyetin Yan Etkileri Nelerdir?
Ketojenik diyet, tamamen doğal ya da tamamen faydalı bir yöntem olarak görülmemelidir. İlk olarak tıbbi bir tedavi amacıyla geliştirilmiş olup, birçok tedavi yöntemi gibi yan etkiler barındırmaktadır. Sağlıklı bireyler için genellikle güvenli olsa da, vücudun metabolizmasını değiştirmesi nedeniyle önemli değişimlere yol açabilir ve bu da bazı sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir.
Ketojenik diyeti uzun süre uygulamanın vücut üzerindeki etkileri üzerine yapılan tıbbi araştırmalar devam etmektedir. Özellikle çocuklarda, bu diyeti uzun süre sürdürenlerde büyüme hızında bir yavaşlama gözlemlenmiştir. Ayrıca, diyette bulunan yüksek yağ oranının böbrek taşı riskini artırabileceği, bu riskin normalde 1/1000 iken, ketojenik diyette 1/20’ye çıkabileceği tespit edilmiştir. Ancak, karbonik anhidraz inhibitörleri veya potasyum sitrat gibi takviyelerle bu risk bir ölçüde sınırlandırılabilir.
Diyetin başında, vücut ketoz durumuna uyum sağlarken, bazı yan etkiler görülmesi olasıdır. Bu yan etkiler genellikle halk arasında “keto gribi” olarak bilinir ve metabolizmanın enerji üretim şekli değiştikçe ortaya çıkar. Bu etkiler genellikle 2 ile 7 gün arasında sürebilir.
Ketojenik diyete başlarken karşılaşılabilecek yan etkiler arasında enerji kaybı, yorgunluk, zihinsel yavaşlama, açlık hissi, uyku düzeni problemleri, sürekli uyuma ihtiyacı, mide bulantısı, sindirim sorunları ve egzersiz sırasında performans düşüşü sayılabilir. Bu etkilerin şiddetini azaltmak için, diyete başlamadan önce karbonhidrat alımını birkaç hafta boyunca yavaşça azaltmak faydalı olabilir. Bu yöntem, vücudu tamamen yağ yakımına geçmeden önce karbonhidratlardan yavaşça uzaklaştırarak adaptasyon sürecini kolaylaştırabilir. Diyete başladığınızda, vücut adapte olana kadar kalori sayımına odaklanmak yerine, açlık hissettiğinizde yeterince yemek yediğinizden emin olmanız önemlidir.
Ketojenik diyeti sürdürürken idrarda veya nefeste belirgin bir koku oluşabilir. Bu, vücudun ketoz durumunda ürettiği atıklardan kaynaklanır ve genellikle zararsızdır.
Bunun yanı sıra, ketojenik diyetin vücuttaki su ve mineral dengesini de değiştirdiği unutulmamalıdır. Bu değişim nedeniyle, bireylerin özellikle diyetin ilk dönemlerinde daha fazla tuz, sodyum, potasyum ve magnezyum alması gerekebilir. Bu minerallerin sağlıklı bir şekilde vücuda alınması için diyetisyen desteği almak önemlidir. Normalde diyet yoluyla alınan mikrobesinlerin eksikliği, takviyelerle dengelenebilir.
Diyabet ve Prediyabet için Ketojenik Diyetin Olumlu Etkileri Nelerdir?
Ketojenik diyet, diyabet ve prediyabet gibi metabolik hastalıklarla ilişkili olan yüksek kan şekeri ve insülin direncini yönetmek için potansiyel bir çözüm sunmaktadır. Bu diyet, vücuttaki fazla yağların kaybını destekleyerek, Tip 2 diyabet ve metabolik sendrom gibi durumlarla mücadelede yardımcı olabilir. Özellikle Tip 2 diyabetli bireylerde yapılan sınırlı ölçekli bir araştırmada, katılımcıların üçte birinin diyabet ilaçlarını tamamen bırakabildiği gözlemlenmiştir.
Başka bir çalışmada ise ketojenik diyeti uygulayan kişilerin insülin duyarlılıklarının kısa vadede %75 oranında iyileştiği belirlenmiştir. Ancak, bu etkinin uzun vadede nasıl devam edeceği hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Bu bulgular, ketojenik diyetin diyabet yönetiminde önemli bir rol oynayabileceğini, ancak etkilerinin uzun süreli izlenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
Ketojenik Diyette Ara Öğünler Nasıl Olmalıdır?
Ketojenik diyeti takip edenler için, öğünler arasında açlık hissedildiğinde tercih edilebilecek sağlıklı atıştırmalık seçenekleri oldukça çeşitlidir. Bunlar arasında, en az %90 oranında bitter çikolata, 1-2 haşlanmış yumurta, önceki öğünlerden kalan yemeklerin küçük porsiyonları, bir avuç fındık ya da kuruyemiş, birkaç tane çilek ve krema, düşük karbonhidratlı süt, kakao tozu ve fındık ezmesi karıştırılarak yapılan shake, peynir çeşitleri, salsa sosu ve kereviz, yağlı et veya balık ile zeytin ve peynir karışımları bulunabilir.
Ayrıca, dışarıda yemek yediğinizde de ketojenik diyete uygun seçenekler bulmak mümkündür. Çoğu restoranda et ya da balık bazlı yemekler bulunmakta, bu da keto diyetine uygun tercihler yapmanıza olanak tanır. Bu tür yemeklerde, karbonhidrat içeren yan yemekler yerine ekstra sebzeler talep edebilir ve diyeti daha verimli hale getirebilirsiniz.
Ketojenik Diyette Kaçınılması Gereken Gıdalar Listesi
Ketojenik diyet sırasında, özellikle karbonhidrat oranı yüksek yiyeceklerden kaçınılmalıdır ve bu tür gıdaların tüketimi mümkün olduğunca sınırlanmalıdır. Günlük karbonhidrat alımı genellikle 50 gramdan fazla olmamalıdır. Keto diyetinde, tüketilmemesi veya en aza indirilmesi gereken gıdalar aşağıdaki gibidir:
Alkol: Alkollü içecekler, içerdiği karbonhidratlar nedeniyle vücudun ketoz halinde kalmasını engelleyebilir.
Soslar ve Baharatlar: Mayonez, ketçap gibi soslar, şeker ve sağlıksız yağlar içerdiği için diyetin etkinliğini bozabilir.
Baklagiller: Barbunya, nohut, mercimek, bezelye gibi baklagillerdeki karbonhidratlar keto diyetiyle uyumsuzdur.
Kök Sebzeler: Patates, tatlı patates, havuç ve yaban havucu gibi kök sebzeler, içeriklerindeki şeker ve karbonhidratlar nedeniyle ketoz durumunu olumsuz etkileyebilir.
Meyveler: Çilek gibi küçük porsiyonlarla tüketilebilen meyveler hariç, çoğu meyve doğal karbonhidratlar içerdiği için ketoz rejimiyle uyumlu değildir.
Şekerli Ürünler: Şekerli içecekler (kola, meyve suyu, tatlandırılmış çay ve kahve), tatlılar, kekler ve dondurmalar, içeriklerindeki şekerler nedeniyle vücudu ketozdan çıkarabilir.
Şekersiz Ürünler: Şekersiz diyet gıdaları, şeker alkolleri içerebileceğinden keton seviyelerini etkileyebilir ve genellikle endüstriyel işleme tabi tutulurlar.
Tahıllar ve Nişastalı Gıdalar: Buğday, bulgur, makarna, pirinç gibi tahıllar ve nişastalar, yüksek karbonhidrat içerdiği için ketojenik diyette önerilmez.
Ketojenik diyetin sürdürülebilirliğini artırmak için sebzeler ve protein kaynaklarıyla yapılan dengeli bir beslenme, vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin ve minerallerin düzenli alınmasını destekler.
Ketojenik Diyet Hakkında Sıkça Sorulan Sorular(SSS)
Ketojen diyette ne yenir?
Et, balık, yumurta, peynir, avokado, zeytinyağı, yeşil sebzeler, fındık ve tohumlar ketojenikdiyette tüketilebilir.
7 günlük ketojenik diyet kaç kilo verdirir?
Tamamen metabolizmanıza bağlı olmakla birlikte ortalama olarak 1-3 kilo verebilirsiniz.
Ketojenik diyet 1 ayda kaç kilo verilir?
Tamamen metabolizmanıza bağlı olmakla birlikte ortalama olarak 4-7 kilo verebilirsiniz.
Ketojenik diyette ne verilmez?
Yüksek karbonhidarat içerikli, ekmek, makarna, pirinç, şekerli gıdalar, büyük porsiyon meyveler, vb keto diyette verilmez.
Ketojenik diyet kahvaltıda ne yenir?
Yumurta, avokado, peynir, sade domates, yeşil sebzeler gibi düşük karbonhidratlı seçenekleri tercih edebilirsiniz.
Ketoda yoğurt yenir mi?
Sadeve şekersiz olmak şartıyla tam yağlı yoğurt küçük porsiyonlarda yenebilir.
Ketojenik diyet göbek eritir mi?
Evet.
Yumurta ketojenik mi?
Evet.
Keto diyetinde muz yenir mi?
Yüksek miktarda karbonhidrat içerdiği için keto diyette muz verilmez.
Keto diyetinde hangi ekmek yenir?
Badem unu veya hindistancevizi unu ile yapılan ekmekleri tercih edebilirsiniz.
Roka ketojenik mi?
Evet roka ketojeniktir.
Patlamış mısır ketojenik mi?
Yüksek miktarda karbonhidrat içerdiği için ketojenik diyette tüketilmez.
Ketojenik diyette günlük maksimum kaç gram karbonhidrat tüketilmelidir?
Ketozise kalıcı olarak girebilmek için günlük alınan toplam karbonhidrat miktarı genellikle 20–50 gram arasında tutulmalıdır. Bu sınır, net karbonhidrat (toplam karbonhidrattan lif ve bazı şeker alkollerinin çıkarılması) hesabıyla takip edilmelidir.
Ketozise geçiş süreci ne kadar sürer?
Çoğu kişi 2–4 gün içinde ketozise girer, ancak yaşam tarzı, fiziksel aktivite ve önceki beslenme düzenine bağlı olarak bu süre 1 haftaya kadar uzayabilir. Ketozise hızlı giriş için egzersiz, oruç aralıklı beslenme ve karbonhidrat alımının daha da kısıtlanması önerilir.
Ketojenik diyet nedir ve nasıl çalışır?
Ketojenik diyet, alınan kalorinin yaklaşık %75 yağ, %20 protein ve %5 karbonhidrat şeklinde dağıtılmasını sağlar. Bu oranlar, vücutta glikoz yerine yağların keton cisimciklerine dönüşerek ana enerji kaynağı hâline gelmesini sağlar.
Ketojenik diyetin sağlık faydaları nelerdir?
Araştırmalar, ketojenik diyetin kilo kaybını hızlandırdığını, visseral yağ oranını azalttığını ve iştah kontrolüne yardımcı olduğunu göstermektedir. Ayrıca kan şekeri ve insülin duyarlılığını iyileştirerek tip 2 diyabet yönetimine destek olabilir.
Ketojenik diyetin kısa ve uzun vadeli yan etkileri nelerdir?
Başlangıçta görülen “keto gribi” semptomları arasında yorgunluk, baş ağrısı, baş dönmesi ve mide bulantısı bulunur; bunlar genellikle birkaç gün ila birkaç hafta içinde geçer. Uzun vadede karaciğer yağlanması, böbrek taşları, hipoproteinemi ve vitamin-mineral eksiklikleri riski artabilir.
Ketojenik diyeti kimler uygulamamalıdır?
Karaciğer ve böbrek fonksiyon bozukluğu olanlar, safra kesesi taşları riski taşıyanlar, hamile ve emziren kadınlar ile diyabet ilaçlarını ayarlamayan hastalar ketojenik diyeti doktor kontrolü olmadan uygulamamalıdır.
Ketojenik diyetle kilo verme nasıl hızlanır?
Düşük karbonhidrat, yüksek yağ alımı vücudu yağ yakım moduna geçirir ve su tutulmasını azaltarak hızlı kilo kaybı sağlar. Buna ek olarak düzenli egzersiz, yeterli uyku ve stres yönetimi de süreci destekler.
Sporcular için ketojenik diyeti uygulamanın avantajları nelerdir?
Uzun süreli düşük yoğunluklu egzersizlerde yağ yakımı verimliliğini artırırken, dayanıklılığı destekleyebilir. Ancak yüksek yoğunluklu antrenmanlar için karbonhidrat takviyesi gerekebilir.
Ketojenik diyette en iyi yağ kaynakları hangileridir?
Avokado, zeytinyağı, hindistancevizi yağı, tereyağı ve tam yağlı süt ürünleri, sağlıklı tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri sağlar. Bu yağlar hem enerji verimini hem de keton üretimini optimize eder.
Ketojenik diyetin epilepsi tedavisindeki rolü nedir?
Ketojenik diyet, özellikle refrakter epilepsi vakalarında nöbet sıklığını azaltmak için yüzyılı aşkın süredir kullanılmaktadır. Diyetin antikonvülzan etkileri, beyin enerji metabolizmasındaki değişimlere bağlanır.
Diyetisyen Seda Sağbaş’ın popüler diyeti nasıl uygulanır ve kimler için uygundur?
Diyetisyen Seda Sağbaş, kişiye özel beslenme planlarıyla tanınır ve diyet programı genellikle ilk adımda bireyin yaş, kilo ve sağlık durumuna göre makro besin ihtiyaçlarının hesaplanmasıyla başlar. Ardından haftalık menüler; sebze, sağlıklı yağlar ve kaliteli protein kaynakları etkileşimli bir online ortamda sunularak takip edilir. Bu diyet, kronik hastalığı olmayan, beslenme alışkanlıklarını düzene sokmak isteyen yetişkinler için uygundur.
Keto diyeti ile hızlı kilo verenlerin deneyimleri nelerdir?
Memorial Sağlık Grubu’na göre, ketojenik diyette vücut depolanan yağları enerjiye dönüştürerek kilo verme sürecini hızlandırır; birçok kişi ilk 2 haftada 3–5 kg kadar verdiğini bildiriyor. Kadınlar Kulübü forumunda ketoya geri dönen bir kullanıcı, başlangıçta 81.4 kg iken şu ana kadar 18.4 kg kaybettiğini ve diyette açlık hissinin azaldığını paylaşıyor.
Aralıklı oruç ile ketojenik diyeti birlikte uygulamanın faydaları ve riskleri nelerdir?
Cevap: Birleşik uygulama (“Keto Fasting”) kalori kısıtlamasıyla yağ yakımını artırarak kilo kaybını hızlandırabilir ve insülin duyarlılığını iyileştirebilir. Ancak hamileler, emzirenler ve yeme bozukluğu öyküsü olanlar bu kombinasyondan kaçınmalı; diyabet veya kalp hastalığı gibi kronik rahatsızlığı olanlar mutlaka hekim onayı almalı.
Kadınlar Kulübü’nde Dukan diyeti yapanların deneyimleri nasıl öne çıkıyor?
Forum üyeleri, Dukan diyetinde ilk fazda 4–5 kg vermekten memnun olduklarını, protein ağırlıklı 1. ve 2. fazın açlık hissini azalttığını paylaşıyor. Ancak meyve yasağı ve uzun vadeli fiber eksikliği sebebiyle yaşanan sindirim sorunları ve motivasyon kaybı da sıkça dile getiriliyor.
Dönüşümlü (Cyclical) ketojenik diyet nedir ve nasıl uygulanır?
Dönüşümlü ketojenik diyette 5 gün düşük karbonhidrat (20–50 g/gün) uygulanıp, 2 gün yüksek karbonhidrat (karbonhidrat yüklemesi) ile kas glikojen depoları yenilenir. Her hafta bu döngüler tekrarlanarak hem ketozun avantajları hem de antrenman performansının korunması hedeflenir.
Dr. Can’ın ketojenik diyet listesi nasıl hazırlanır ve örnek menü neler içerir?
Dr. Can, önce kişinin hedeflerine ve mevcut yağ/kas oranına göre makro hesap yaparak günlük kalori ihtiyacını belirler; ardından 3 ana öğün ve 1–2 ara öğün şeklinde, avokado, zeytinyağı, tam yağlı süt ürünleri ve yağlı balıklardan oluşan örnek menüler sunar. Örnek 1. gün menüsünde “2 yumurta, 1 dilim tam yağlı beyaz peynir, zeytin ve 1 avuç ıspanak” yer alır.
Ketojenik diyette ay çekirdeği nasıl kullanılmalı ve porsiyon önerisi nedir?
Ketojenik diyette ay çekirdeği, ¼ fincan (yaklaşık 30 g) porsiyon halinde tüketildiğinde net 4 g karbonhidrat sağlar ve sağlıklı çoklu doymamış yağları destekler. Acıbadem ve Büyük Anadolu Hastanesi listelerinde, kuruyemişler arasındaki ay çekirdeğinin günde 1–2 yemek kaşığı kadarının kalsiyum, magnezyum ve E vitamini alımını artırdığı vurgulanır.
Kaynak: https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/ketojenik-diyet/