Ketojenik Diyet Nedir?
Ketojenik diyet, çocuklarda özellikle kontrolü zor olan refrakter epilepsiyi tedavi etmek amacıyla kullanılan, yüksek yağ ve yeterli protein içeren, düşük karbonhidratlı bir beslenme düzenidir. Halk arasında “keto diyeti” olarak da bilinmektedir.
Sınırlı sayıda yapılan tıbbi araştırmalara göre, ketojenik diyetin sadece epilepsi tedavisinde değil, aynı zamanda Alzheimer, diyabet ve kanser gibi hastalıkların yönetiminde de etkili olabileceği, bunun yanı sıra kilo kaybını destekleyebileceği görülmüştür. Ancak, uzun süreli kullanımın sağlık açısından riskler taşıyabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, ketojenik diyete başlama ve devam etme kararının, bir diyetisyen eşliğinde ve dikkatlice verilmesi gerektiği tıbbi uzmanlar tarafından önerilmektedir.
Ketojenik diyeti epilepsi tedavisinde kullanan araştırmalarda, hastaların çoğunda nöbetlerde belirgin bir azalma gözlemlenmiştir. Bu diyette, Atkins diyeti ve diğer düşük karbonhidrat diyetleriyle benzerlikler bulunmakla birlikte, esas hedef, karbonhidrat alımını büyük ölçüde kısıtlamak ve vücudu ketoz adı verilen bir metabolik duruma sokmaktır. Ketoz sırasında, vücut enerji için yağları kullanmaya başlar ve bu yağlar karaciğerde ketonlara dönüştürülüp beyin de dahil olmak üzere vücudun diğer organlarında enerji kaynağı olarak kullanılır. Bu süreç, kan şekeri ve insülin seviyelerinde önemli bir düşüşe neden olabilir.
Ketojenik Diyet Türleri Nelerdir?
Ketojenik diyetin farklı türleri mevcuttur. Bunlar arasında en yaygın olanlar; Standart Ketojenik Diyet (SKD), Yüksek Proteinli Ketojenik Diyet, Döngüsel Ketojenik Diyet (DKD) ve Hedefe Yönelik Ketojenik Diyet’tir. Döngüsel ve hedefe yönelik ketojenik diyetler genellikle vücut geliştiriciler veya sporcular tarafından kullanılır ve uzman desteği olmadan uygulanması tavsiye edilmez. Standart ketojenik diyeti ise, yapılan araştırmalarda en fazla incelenen ve yaygın olarak tercih edilen türdür.
Standart ketojenik diyette, karbonhidrat alımı son derece düşük tutulur, protein miktarı orta seviyededir ve yağ oranı oldukça yüksektir. Genellikle bu diyette yağlar %75, protein %20, karbonhidrat ise yalnızca %5 oranında bulunur. Yüksek proteinli ketojenik diyet ise, standart diyete benzer ancak daha fazla protein içerir. Bu diyette yağlar %60, protein %35 ve karbonhidrat %5 seviyesindedir.
Ketojenik Diyetin Faydaları Nelerdir?
Başlangıçta epilepsi gibi nörolojik hastalıkların tedavisi için geliştirilen ketojenik diyet, zamanla diğer metabolik, nörolojik ve insülinle ilişkili hastalıklar üzerinde de olumlu etkiler yaratabileceği keşfedilmiştir. Yapılan çalışmalar, ketojenik diyetin epileptik nöbetleri büyük ölçüde azalttığını göstermektedir. Ayrıca, bu diyeti doğru bir şekilde uygulamak, sağlıklı kilo kaybına katkı sağlayabilir ve çeşitli sağlık sorunlarının risk faktörlerini azaltabilir.
Ketojenik diyeti uygulayan bireylerin kalori sayımı yapmadan veya yiyecek takibini fazla zorlamadan kilo verebildiği gözlemlenmiştir. Bu diyet, aynı zamanda kalp hastalıklarının risk faktörleri olan vücut yağı, HDL kolesterol seviyesi, kan basıncı ve kan şekeri gibi parametrelerde iyileşmeler sağlanabilir. Ayrıca, Alzheimer hastalığının semptomlarını hafifletme ve ilerlemesini yavaşlatma gibi olumlu etkiler gözlemlenmiştir.
Parkinson hastalığının belirtilerini hafifletme, polikistik over sendromunda insülin seviyelerini düşürme ve cilt problemleri (sivilce, akne gibi) üzerinde azalma sağlama gibi çeşitli faydalar da rapor edilmiştir. Ketojenik diyetin, beyin sarsıntıları ve yaralanmalar sonrası iyileşme sürecini hızlandırmaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Ancak bu alanlarda yapılan araştırmalar henüz küçük çaplı olup, uzun dönemli etkileri konusunda kesin sonuçlar bulunmamaktadır.
Ketojenik Diyetin Yan Etkileri Nelerdir?
Ketojenik diyet, tamamen doğal ya da tamamen faydalı bir yöntem olarak görülmemelidir. İlk olarak tıbbi bir tedavi amacıyla geliştirilmiş olup, birçok tedavi yöntemi gibi yan etkiler barındırmaktadır. Sağlıklı bireyler için genellikle güvenli olsa da, vücudun metabolizmasını değiştirmesi nedeniyle önemli değişimlere yol açabilir ve bu da bazı sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir.
Ketojenik diyeti uzun süre uygulamanın vücut üzerindeki etkileri üzerine yapılan tıbbi araştırmalar devam etmektedir. Özellikle çocuklarda, bu diyeti uzun süre sürdürenlerde büyüme hızında bir yavaşlama gözlemlenmiştir. Ayrıca, diyette bulunan yüksek yağ oranının böbrek taşı riskini artırabileceği, bu riskin normalde 1/1000 iken, ketojenik diyette 1/20’ye çıkabileceği tespit edilmiştir. Ancak, karbonik anhidraz inhibitörleri veya potasyum sitrat gibi takviyelerle bu risk bir ölçüde sınırlandırılabilir.
Diyetin başında, vücut ketoz durumuna uyum sağlarken, bazı yan etkiler görülmesi olasıdır. Bu yan etkiler genellikle halk arasında “keto gribi” olarak bilinir ve metabolizmanın enerji üretim şekli değiştikçe ortaya çıkar. Bu etkiler genellikle 2 ile 7 gün arasında sürebilir.
Ketojenik diyete başlarken karşılaşılabilecek yan etkiler arasında enerji kaybı, yorgunluk, zihinsel yavaşlama, açlık hissi, uyku düzeni problemleri, sürekli uyuma ihtiyacı, mide bulantısı, sindirim sorunları ve egzersiz sırasında performans düşüşü sayılabilir. Bu etkilerin şiddetini azaltmak için, diyete başlamadan önce karbonhidrat alımını birkaç hafta boyunca yavaşça azaltmak faydalı olabilir. Bu yöntem, vücudu tamamen yağ yakımına geçmeden önce karbonhidratlardan yavaşça uzaklaştırarak adaptasyon sürecini kolaylaştırabilir. Diyete başladığınızda, vücut adapte olana kadar kalori sayımına odaklanmak yerine, açlık hissettiğinizde yeterince yemek yediğinizden emin olmanız önemlidir.
Ketojenik diyeti sürdürürken idrarda veya nefeste belirgin bir koku oluşabilir. Bu, vücudun ketoz durumunda ürettiği atıklardan kaynaklanır ve genellikle zararsızdır.
Bunun yanı sıra, ketojenik diyetin vücuttaki su ve mineral dengesini de değiştirdiği unutulmamalıdır. Bu değişim nedeniyle, bireylerin özellikle diyetin ilk dönemlerinde daha fazla tuz, sodyum, potasyum ve magnezyum alması gerekebilir. Bu minerallerin sağlıklı bir şekilde vücuda alınması için diyetisyen desteği almak önemlidir. Normalde diyet yoluyla alınan mikrobesinlerin eksikliği, takviyelerle dengelenebilir.
Diyabet ve Prediyabet için Ketojenik Diyetin Olumlu Etkileri Nelerdir?
Ketojenik diyet, diyabet ve prediyabet gibi metabolik hastalıklarla ilişkili olan yüksek kan şekeri ve insülin direncini yönetmek için potansiyel bir çözüm sunmaktadır. Bu diyet, vücuttaki fazla yağların kaybını destekleyerek, Tip 2 diyabet ve metabolik sendrom gibi durumlarla mücadelede yardımcı olabilir. Özellikle Tip 2 diyabetli bireylerde yapılan sınırlı ölçekli bir araştırmada, katılımcıların üçte birinin diyabet ilaçlarını tamamen bırakabildiği gözlemlenmiştir.
Başka bir çalışmada ise ketojenik diyeti uygulayan kişilerin insülin duyarlılıklarının kısa vadede %75 oranında iyileştiği belirlenmiştir. Ancak, bu etkinin uzun vadede nasıl devam edeceği hakkında daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Bu bulgular, ketojenik diyetin diyabet yönetiminde önemli bir rol oynayabileceğini, ancak etkilerinin uzun süreli izlenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.
Ketojenik Diyette Ara Öğünler Nasıl Olmalıdır?
Ketojenik diyeti takip edenler için, öğünler arasında açlık hissedildiğinde tercih edilebilecek sağlıklı atıştırmalık seçenekleri oldukça çeşitlidir. Bunlar arasında, en az %90 oranında bitter çikolata, 1-2 haşlanmış yumurta, önceki öğünlerden kalan yemeklerin küçük porsiyonları, bir avuç fındık ya da kuruyemiş, birkaç tane çilek ve krema, düşük karbonhidratlı süt, kakao tozu ve fındık ezmesi karıştırılarak yapılan shake, peynir çeşitleri, salsa sosu ve kereviz, yağlı et veya balık ile zeytin ve peynir karışımları bulunabilir.
Ayrıca, dışarıda yemek yediğinizde de ketojenik diyete uygun seçenekler bulmak mümkündür. Çoğu restoranda et ya da balık bazlı yemekler bulunmakta, bu da keto diyetine uygun tercihler yapmanıza olanak tanır. Bu tür yemeklerde, karbonhidrat içeren yan yemekler yerine ekstra sebzeler talep edebilir ve diyeti daha verimli hale getirebilirsiniz.
Ketojenik Diyette Kaçınılması Gereken Gıdalar Listesi
Ketojenik diyet sırasında, özellikle karbonhidrat oranı yüksek yiyeceklerden kaçınılmalıdır ve bu tür gıdaların tüketimi mümkün olduğunca sınırlanmalıdır. Günlük karbonhidrat alımı genellikle 50 gramdan fazla olmamalıdır. Keto diyetinde, tüketilmemesi veya en aza indirilmesi gereken gıdalar aşağıdaki gibidir:
Alkol: Alkollü içecekler, içerdiği karbonhidratlar nedeniyle vücudun ketoz halinde kalmasını engelleyebilir.
Soslar ve Baharatlar: Mayonez, ketçap gibi soslar, şeker ve sağlıksız yağlar içerdiği için diyetin etkinliğini bozabilir.
Baklagiller: Barbunya, nohut, mercimek, bezelye gibi baklagillerdeki karbonhidratlar keto diyetiyle uyumsuzdur.
Kök Sebzeler: Patates, tatlı patates, havuç ve yaban havucu gibi kök sebzeler, içeriklerindeki şeker ve karbonhidratlar nedeniyle ketoz durumunu olumsuz etkileyebilir.
Meyveler: Çilek gibi küçük porsiyonlarla tüketilebilen meyveler hariç, çoğu meyve doğal karbonhidratlar içerdiği için ketoz rejimiyle uyumlu değildir.
Şekerli Ürünler: Şekerli içecekler (kola, meyve suyu, tatlandırılmış çay ve kahve), tatlılar, kekler ve dondurmalar, içeriklerindeki şekerler nedeniyle vücudu ketozdan çıkarabilir.
Şekersiz Ürünler: Şekersiz diyet gıdaları, şeker alkolleri içerebileceğinden keton seviyelerini etkileyebilir ve genellikle endüstriyel işleme tabi tutulurlar.
Tahıllar ve Nişastalı Gıdalar: Buğday, bulgur, makarna, pirinç gibi tahıllar ve nişastalar, yüksek karbonhidrat içerdiği için ketojenik diyette önerilmez.
Ketojenik diyetin sürdürülebilirliğini artırmak için sebzeler ve protein kaynaklarıyla yapılan dengeli bir beslenme, vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin ve minerallerin düzenli alınmasını destekler.
Ketojenik Diyet Hakkında Sıkça Sorulan Sorular(SSS)
Ketojen diyette ne yenir?
Et, balık, yumurta, peynir, avokado, zeytinyağı, yeşil sebzeler, fındık ve tohumlar ketojenikdiyette tüketilebilir.
7 günlük ketojenik diyet kaç kilo verdirir?
Tamamen metabolizmanıza bağlı olmakla birlikte ortalama olarak 1-3 kilo verebilirsiniz.
Ketojenik diyet 1 ayda kaç kilo verilir?
Tamamen metabolizmanıza bağlı olmakla birlikte ortalama olarak 4-7 kilo verebilirsiniz.
Ketojenik diyette ne verilmez?
Yüksek karbonhidarat içerikli, ekmek, makarna, pirinç, şekerli gıdalar, büyük porsiyon meyveler, vb keto diyette verilmez.
Ketojenik diyet kahvaltıda ne yenir?
Yumurta, avokado, peynir, sade domates, yeşil sebzeler gibi düşük karbonhidratlı seçenekleri tercih edebilirsiniz.
Ketoda yoğurt yenir mi?
Sadeve şekersiz olmak şartıyla tam yağlı yoğurt küçük porsiyonlarda yenebilir.
Ketojenik diyet göbek eritir mi?
Evet.
Yumurta ketojenik mi?
Evet.
Keto diyetinde muz yenir mi?
Yüksek miktarda karbonhidrat içerdiği için keto diyette muz verilmez.
Keto diyetinde hangi ekmek yenir?
Badem unu veya hindistancevizi unu ile yapılan ekmekleri tercih edebilirsiniz.
Roka ketojenik mi?
Evet roka ketojeniktir.
Patlamış mısır ketojenik mi?
Yüksek miktarda karbonhidrat içerdiği için ketojenik diyette tüketilmez.
Kaynak: https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/ketojenik-diyet/